تامین مالی جمعی با مدل مشارکت در درآمد، مناسب کدام کسب‌وکارهاست؟
تامین مالی جمعی با مدل مشارکت در درآمد، مناسب کدام کسب‌وکارهاست؟
1401/3/16
نوع:
استارتاپ ها
نویسنده: امیر امینی
یکی از ابزارهایی که چند سالی است در جهان طراحی و اجرا شده، اما در ایران کمتر به آن توجه شده بود، «تامین مالی جمعی» یا همان کرادفاندینگ (CrowdFunding) است. در تامین مالی جمعی، نه یک نهاد، بلکه ده‌ها و بلکه صدها فرد حقیقی و حقوقی، از شهروندان گرفته تا شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌توانند در تامین مالی یک طرح مشارکت کنند و در سود و زیان آن شریک شوند.
تامین مالی جمعی یکی از موثرترین روش‌های جذب سرمایه در اقتصاد نوین است و کسب و کارهای زیادی از این شیوه برای تامین سرمایه مورد نیاز خود استفاده می‌کنند. از سوی دیگر تامین مالی جمعی می‌تواند راهی مطمئن و پرسود برای سرمایه‌گذاران نیز باشد. چرا که در این روش ساز و کارهایی تعریف می‌شود تا بیشترین سود ممکن در بازه زمانی کوتاه (مثلا یک ساله) و حتی الامکان با تضمین اصل سرمایه توسط نهادهای حمایتی صورت گیرد.
در فرآیند کراد فاندینگ علاوه بر سرمایه‌پذیر و سرمایه‌گذار به عنوان دو طرف پروژه، سکوی تامین مالی جمعی نیز در نقش واسطه وجود دارد و وظیفه اصلی‌اش ایجاد بستر مناسب برای طرفین است. این بستر شامل همان ساز و کارهایی است که پیشتر ذکر شد و باعث می‌شود سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر هر دو از مزایای پروژه نفع ببرند. سکوی تامین مالی جمعی نقش کلیدی در کراد فاندینگ دارد و به نوعی می‌توان گفت که اگر این سکوها نبودند، اساسا کراد فاندینگ به شکل امروزی به وجود نمی‌آمد؛ چرا که وظیفه ارزیابی طرح، نظارت بر حسن انجام کار پروژه، ایجاد کمپین جذب سرمایه برای طرح و ... به عهده این رکن کرادفاندینگ است.
اما کراد فاندینگ مناسب چه کسب و کارهایی است؟ آیا از این روش می‌توان برای جذب سرمایه در هر نوع شرکت و استارتاپی استفاده کرد؟ برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید یک دسته‌بندی کلی از کسب و کارها در نظر بگیریم و سپس بررسی کنیم کراد فاندینگ برای کدام یک از آن‌ها مناسب‌تر است.
تامین مالی جمعی با مدل مشارکت در درآمد برای چه کسب و کارهایی مناسب است؟
برای درک بهتر درباره این که کراد فاندینگ برای کدام کسب و کارها مناسب‌تر است، آن‌ها را به چهار دسته کلی تقسیم می‌کنیم:
۱.شرکت‌های بورسی
۲.شرکت‌های بزرگی که هنوز به بورس وارد نشده‌اند
۳.دستگاه های اجرایی، موسسات و نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی و نهادهای مالی و پولی
۴.SMEها یا همان شرکت‌های متوسط و کوچک‌مقیاس
۵.استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوپا
پیش از بررسی هرکدام از موارد بالا، دو نکته مهم لازم به ذکر است؛ اول این که این دسته‌بندی صرفا جهت درک آسان‌تر کسب و کارهای مناسب کراد فاندینگ بوده و نه دسته‌بندی جامع و کلی همه کسب و کارها. دوم این که با توجه به شرایط مخصوص قانون‌گذاری در ایران، تعاریف ذکرشده صرفا در اقتصاد ایران قابل بررسی است و در مقیاس جهانی مسلما شرایط متفاوت است.
شرکت‌های حاضر در بورس: با رونق سرمایه‌گذاری در بورس ایران، شرکت‌ها و کارخانه‌های بسیاری برای تامین سرمایه موفق شدند وارد بورس شوند. از آن جا که ورود به بازار بورس ضوابط قانونی و مالی بسیار پیچیده‌ای دارد و با ضریب اطمینان بالا می‌توان گفت تنها کسب و کارهای بسیار بزرگ می‌توانند وارد آن شوند، قوانین وضع‌شده اجازه استفاده این شرکت‌ها از تامین مالی جمعی برای جذب سرمایه را نمی‌دهد. دو دلیل اصلی برای این منع قانونی وجود دارد:
-این شرکت‌ها با ورود به بورس می‌توانند سرمایه لازم را از این طریق به دست آورند و باید روی آن متمرکز شوند تا ارزش سهام خود را حفظ کرده و ارتقا دهند.
-ورود این شرکت‌های بزرگ به کراد فاندینگ، عرصه را برای شرکت‌های متوسط و کوچک تنگ می‌کند و منع قانونی ورود آن‌ها بیشتر رویکرد حمایتی برای سایر شرکت‌های غیر بورسی دارد.
شرکت‌های بزرگی که هنوز به بورس وارد نشده‌اند: بعضی شرکت‌های بزرگ وجود دارند که قصد ورود به بازار بورس را دارند، اما هنوز وارد آن نشده‌اند(نظیر دیجی‌کالا). این شرکت‌ها از آن جا که منع قانونی برایشان وجود ندارد، می‌توانند از کراد فاندینگ برای جذب سرمایه در پروژه‌های خود استفاده کنند. علاوه بر این، این شرکت‌ها چند زیر مجموعه کوچک‌تر دارند که کراد فاندینگ می‌تواند روش خوبی برای جذب سرمایه برای آن‌ها باشد و از طرفی چون شرکت بزرگ‌تر از اعتبار عمومی برخوردار است، سرمایه‌گذاران اعتماد بیشتری می‌کنند.
دستگاه های اجرایی، موسسات و نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی و نهادهای مالی و پولی: مجموعه‌های دولتی و شرکت‌های وابسته به دولت، به دلیل بهره‌مندی از بودجه دولت، منع قانونی جهت کرادفاندینگ دارند. مطابق با دستورالعمل شرکت فرابورس ایران، دستگاه‌های اجرایی، موسسات و نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی و همچنین نهادهای مالی و پولی کشور، مجاز به تامین منابع از طریق سکو های تامین مالی جمعی نیستند.
SME یا شرکت‌های کوچک و متوسط: SME مخفف عبارت Small & Medium Enterprises است و در برگیرنده کلیه شرکت‌های کوچک و متوسط اعم از بنگاه‌های صنعتی، خدماتی، بازرگانی و کشاورزی است. هر کشور و هر حوزه، تعریف ویژه خود از این عبارت را ارائه داده است؛ در بازار سرمایه ایران، شرکت‌هایی که جمع حقوق صاحبان سهام آن‌ها کمتر از ۵۰ میلیارد تومان است، در دسته شرکت‌های کوچک و متوسط طبقه‌بندی می‌شوند. کراد فاندینگ شاید بیشتر از همه مناسب شرکت‌های کوچک و متوسط باشد و این گروه از کسب و کارها برای جذب سرمایه می‌توانند از آن استفاده کنند. اما در این میان یک شرط مهم وجود دارد؛ شرکت‌های کوچک و متوسط تنها زمانی می‌توانند از کراد فاندینگ استفاده کنند که سرمایه لازم برای هزینه‌های پس از بهره‌برداری باشد. به زبان ساده‌تر، شرکت‌های کوچک مقیاس و متوسط باید ابتدا یک چرخه مالی مشخص داشته باشند و به فروش و سودآوری رسیده باشند تا بتوانند در کراد فاندینگ متعهد به حفظ اصل سرمایه به سرمایه‌گذار شوند و پیشبینی سود بالاتر از ترخ بانکی اما معقولی داشته باشند. در واقع یکی از کارهای مهم سکوی تامین مالی جمعی، بررسی دقیق این مسئله است که آیا شرکت سرمایه‌پذیر توانایی ارائه اصل سرمایه و سود را به سرمایه‌گذاران دارد یا خیر و برای این کار از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند تا از هر جهت اطمینان حاصل کند سرمایه‌گذاران متضرر نشوند.
استارتاپ‌ها: شرایط استارتاپ‌ها در ایران کمی متفاوت است. از آن جا که بسیاری از آن‌ها فاقد چرخه مالی کافی هستند و هنوز در مراحل اولیه بهره‌برداری به سر می‌برند، تاکنون کراد فاندینگ برایشان در ایران صورت نگرفته است. اما راه‌های دیگری برای کمک به استارتاپ‌ها در جذب سرمایه لازم وجود دارد. برای مثال سکوی تامین مالی جمعی کارن کراد استارتاپ‌ها را به VCها یا همان سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر(نظیر شتاب‌دهنده‌ها) متصل می‌کند تا آن‌ها سرمایه‌گذاری لازم را روی پروژه استارتاپ‌ها انجام دهند. این روش می‌تواند در رشد و ادامه فعالیت یک استارتاپ به شدت موثر باشد.
البته در صورتی که کرادفاندینگ مبتنی بر سهام در کشور ما شکل عملیاتی بگیرد، استارتاپ‌ها می‌توانند از این ابزار استفاده کنند.
کرادفاندینگ برای طرح‌های هنری و خلاق
همانطور که پیش از این، در مطلبی تحت عنوان مدل‌شناسی و انواع تامین مالی جمعی ذکر شد، روش کرادفاندینگ تا به امروز برای طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها و با اهداف مختلف تامین مالی شده است: از سرمایه‌گذاری‌های تولیدی و صنعتی شامل تامین مالی کارآفرینان گرفته تا پروژه‌های هنری.
در واقع این ابزار تامین مالی، تنها منحصر به صنایع نیست؛ بلکه طرح‌های هنری از جمله طرح‌های ساخت فیلم و سریال، آلبوم‌ها و کنسرت‌های موسیقی و .... نیز می‌توانند از این ابزار استفاده کرده و علاوه بر تامین مالی، از کارکردهای بازاریابی آن نیز بهره‌مند شوند.
کراد فاندینگ، روش مناسب جذب سرمایه
با توجه به همه چالش‌های پیش رو در اقتصاد امروز ایران و فراز و نشیب‌هایی که بازار سرمایه تجربه می‌کند، کرادفاندینگ با مدل مشارکت درآمد می‌تواند روشی مناسب و موثر برای جذب سرمایه شرکت‌های متوسط و کوچک مقیاس باشد و سکوی تامین مالی جمعی به عنوان واسطه این اطمینان را برای سرمایه‌گذار ایجاد می‌کند که علاوه بر حفظ سرمایه اصلی، سودآوری نیز داشته باشد. از طرف دیگر کسب و کارها نیز می‌توانند با تامین سرمایه در گردش مورد نیاز ، پروژه‌های خود را پیش ببرند.
